Jeśli mnie pamięć nie myli Chicago Symphony Orchestra po raz ostatni wystąpiła w Polsce w 2014 roku, kiedy zagrali w Filharmonii Narodowej pod batutą Riccarda Mutiego. Akurat ten ich koncert przegapiłem, ale miałem okazję trzy razy słyszeć ich potem w Wiedniu, także z tym samym dyrygentem. Wrażenie za każdym razem robili kolosalne. Nie bez powodu zespół ten zaliczany jest (razem z Boston Symphony Orchestra, Cleveland Orchestra, New York Philharmonic Orchestra i Philadelphia Orchestra) do amerykańskiej wielkiej piątki najlepszych orkiestr. Mieli za szefów wielu znakomitych dyrygentów – Artura Rodzińskiego (którego zarząd paskudnie wyrolował), Rafaela Kubelika, Fritza Reinera, Jeana Martinona, Georga Soltiego, Daniela Barenboima i wspomnianego już Mutiego. Obecnie zespół przechodzi okres interregnum – kontrakt Mutiego wygasał pod koniec sezonu 2022/2023, a Klaus Mäkelä obejmie rządy dopiero w 2027 roku. Do poprowadzenia koncertów w ramach trasy po Europie (oprócz Wrocławia CSO wystąpiła także w Amsterdamie, Dreźnie, Hamburgu i Pradze) zaproszono holenderskiego skrzypka i dyrygenta Jaapa van Zwedena, w latach 2018-2024 szefa New York Philharmonic Orchestra. Z tego co o nim czytałem to furory tam nie zrobił, wręcz odwrotnie, a i jego nagrania nie zbierają raczej najlepszych recenzji. Był to więc wybór dość kontrowersyjny, tym bardziej że, w programie nie znalazły się bynajmniej żadne samograje, a dwie symfonie Mahlera – Szósta i Siódma. Nie są to utwory, które grają się same. Potrzebują dobrze przemyślanej i konsekwentnie przeprowadzonej interpretacji.

Na pierwszy ogień poszła Szósta, która zabrzmiała w czwartek. Zweden zaplusował doborem ogniw środkowych – najpierw wykonał Scherzo, a potem Andante. Kolejność ta jest moim zdaniem o niebo lepsza niż odwrotna, ale i tamta ma swoich zwolenników. Van Zweden nie przywrócił też trzeciego uderzenia młota (czyli uderzenia losu, o którym pisał Mahler w listach) w finale – to standardowe rozwiązanie – a szkoda, bo brakuje wtedy przysłowiowej kropki nad i. Jeśli chodzi o stronę interpretacyjną to wykonanie Zwedena odebrałem jako bardzo rzeczowe i w gruncie rzeczy neutralne emocjonalnie, może nawet powierzchowne. Nie czułem się porwany ani przejęty jak wtedy, kiedy słuchałem w tym dziele Semkowa, Shemeta, Vladimira Jurowskiego, Bychkova czy nawet Rattle’a. Nie było tam jakichś szaleństw czy idiosynkrazji w zakresie temp, dynamiki czy balansu pomiędzy grupami instrumentalnymi, ale jakość gry była tak wysoka, że kwestie te schodziły na dalszy plan, ba – były wręcz nieważne. Już od pierwszych soczystych, głębokich dźwięków kontrabasów wiadomo było, że będzie znakomicie. Imponowała przejrzystość muzycznej konstrukcji – słychać tu było bardzo wiele nieoczywistych detali w partii blachy, perkusji czy harf. Rewelacyjna tuba, przepiękne trąbki, nie zawiodło także drzewo czy smyczki. Wydaje mi się, że ów brak poruszenia brał się w pewnym sensie z poczucia wygody. Oni grali absolutnie wspaniale, ale nie zbliżyli się do granicy swoich możliwości. Grali względnie bezpiecznie, bez szaleństw. Nie było w tym grozy, przerażenia ani katharsis. Ot, Szósta Mahlera, któraś z kolei w ramach trasy koncertowej. Van Zweden w żadnym momencie nie przeszarżował – nic nie zagonił (jak Solti w swoim nagraniu z CSO), nic nie rozwlókł – wszystkie tempa były w punkt, choć czasem (zwłaszcza pod koniec Scherza i na początku finału) były sztywne i nazbyt metronomiczne. Do sukcesu wykonania przyczyniła się też sala – CSO brzmiało w niej zjawiskowo, a nawet najgłośniejsze tutti było jędrne i soczyste.

W niedzielę rano słyszałem w Lipsku Boston Symphony Orchestra, a teraz w czwartek Chicago Symphony Orchestra. Czy zatem można te dwie orkiestry porównać i stwierdzić jednoznacznie czy któraś z nich jest lepsza czy gorsza? Nie. Poziom obu jest tak wysoki, że tego typu dywagacje nie mają większego sensu. To ścisła światowa czołówka.

foto. Todd Rosenberg Photography